کد مطلب:90311 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:128

گنجینه کتابخانه » معارف نهج البلاغه » نهج البلاغه »»» فهرست کتاب
اهل تقوا و دوری از دنیا











«ارادتهم الدنیا فلم یریدوها»

واژه ها

اراده: خواست، خواسته، میل، خواهش، قصد و صفتی كه حالت مخصوص، در آدمی ایجاد می كند كه از او، فعل مخصوص صادر می شود و در حقیقت اراده، تعلق می گیرد به چیز معدوم كه آن را به وجود و حصول بیاورد.

دنیا: جهانی كه در آن هستیم: عالم مادی، عالم حاضر مقابل عقبی و آخرت، كره ی زمین.

دنو: نزدیك شدن، نزدیك آمدن، دنیا تانیث ادنی به معنای نزدیكتر، مقابل قصوی و سماء الدنیا، به سبب نزدیكی آن به ساكنان زمین. دنیا مشتق از دنو و به معنای نزدیك می باشد، چرا كه دنیا نزدیكتر به آدمی است نسبت به عقبی و یا از دنی به معنای پستی

[صفحه 181]

و حقارت است.

دنو: قرب بالذات و یا در حكم نزدیكی است و در زمان، مكان و منزلت استعمال شده است. دنیا نام این نشات است، همانگونه كه نشات بعد، آخرت نام دارد.

ترجمه: دنیا آنها را اراده نموده، خواستار ارتباط با آنان شد، اما آنها دنیا را نخواستند و این تقاضا را نپذیرفتند.

شرح: نكته ی شایان ذكر، در اینجا این است كه در آیات قرآن و روایات، به ویژه خطبه های نهج البلاغه، از دنیا مذمت شده، كلماتی مانند: غداره، مكاره، غراره، ضراره، اكاله و غواله، به آن نسبت داده اند و بیش از هر چیز، وعاظ، در مجالس سخنرانی، به پیروی از احادیث، درباره ی بی وفایی، ناپایداری و فریبكاری از دنیا، سخن می گویند.

اكنون باید دید كه لبه ی اعتراض، به كجا متوجه شده است و در چه جایی ریشه دارد. آیا دنیا، جهان هستی، عالم مادی و عالم حاضر در مقابل عقبی و آخرت، این همه مذمت دارد؟ و آیا چون واژه ی دنیا تانیث ادنی، به معنای نزدیكتر، در مقابل قصوی به معنای دورتر است، مذمت به آن متوجه است؟ هرگز، چرا كه لفظ دور یا نزدیك، گناهی ندارد كه به آن بتازند و اگر ازدنی به معنای پستی و حقارت باشد، باز باید دید، پستی در اینجا چه معنا دارد و حقارت به چه مفهومی است و یا آنكه اعتراض به رفتار مردم، در این جهان متوجه است.

در این زمینه، می توان دو جنبه را در نظر داشت:

یك. این بحث (مذمت دنیا) مربوط به یك سلسله، خطرات عظیمی است كه پیامبر اسلام، بر اثر تجمع ثروت و دلبستگی مردم به آن، پیش بینی می كرد و مخاطب، كسانی بودند كه بیش از سایرین، این خطر متوجه آنان بوده است. علی علیه السلام این خطرها را در دوره ی خلفا و به ویژه خلافت عثمان كه شاهد نقل و انتقال ثروت فراوان بود و مستقیما متوجه دولت نوپای اسلام می گردید، لمس نموده و با آنها مبارزه می كرد. آن

[صفحه 182]

حضرت در زمان خلافت حقه ی خود، این مبارزه را شرح داده و در سخنرانی ها و مكاتبات و دیگر اظهاراتش، منعكس نموده و مردم را در جریان می گذاشت. فریاد علی علیه السلام در آن عصر، خطاب به امت اسلام، به دنبال احساس این خطر بزرگ اجتماعی بود، زیرا عدالتی در كار نبود. گروهی محروم، برای گذران روزمره ی زندگی، در فشار و شماری نور چشمی، بیت المال مسلمانان را بدون هیچ واهمه و هراسی، بین خود تقسیم می نمودند.

علی علیه السلام در ضمن خطبه ی شقشقیه، به دوران خلافت عثمان و یارانش اشاره نموده، می فرماید:

«الی ان قام ثالث القوم نافجا حضنیه بین نثیله و معتلفه و قام معه بنوابیه یخضمون مال الله خضم الابل نبته الربیع الی انتكث علیه فتله و اجهز علیه عمله و كبت به بطنته.»: بالاخره سومی به پا خاست. او همانند شتر پرخور و شكم برآمده! همی جز جمع آوری و خوردن بیت المال نداشت، بستگان پدرش به همكاریش برخاستند، آنها همچون شتردان گرسنه ای كه بهاران به علف زار بیفتد و با ولع عجیبی گیاهان را ببلعند، برای خوردن اموال خدا دست از آستین برآورده اند، اما عاقبت بافته هایش پنبه شد و كردار ناشایستش كارش را تباه ساخت و سرانجام، شكم خوارگی و ثروت اندوزی، برای ابد نابودش ساخت.

رفتار او و اطرافیانش، باعث شد كه مردم شورش نموده و بر قتل او تصمیم گرفتند.

دقت در كلمات پیشوایان معصوم علیهم السلام نشان می دهد كه هر بلایی، بر سر این اجتماع آمده، از این بی عدالتیها و خودمحوریها بوده است. فتوحات اسلامی، مال و ثروت فراوانی را به جهان اسلام سرازیر كرد. این ثروتها به جای اینكه به مصارف عموم برسد و عادلانه تقسیم گردد، غالبا در اختیار افراد بخصوصی كه با حكام،

[صفحه 183]

ارتباط نزدیك داشتند قرار گرفت، مخصوصا در زمان عثمان، این جریان فوق العاده، قوت گرفت، او و یارانش ثروت كلانی را به دست آوردند.


صفحه 181، 182، 183.